Do początku lat 50-tych pojawia się również określenie „Księżno”, które następnie przekształca się w nazwę „Książ”.

Ksiąską linię rodu zapoczątkowuje rycerz Konrad von Hoberg ( pisownia nazwiska bez „ch” praktykowana jest do roku 1714), zwany też Kunz von Hoberg, który nabywa całą posiadłość za nieznaną sumę złota. W skład zakupionego majątku wchodziły wtedy: mocno ufortyfikowany kasztel Fürstenstein, zniszczone podczas wojen husyckich stajnie dworskie Hornsberg i Freudenburg, część terenu Gottesberg (Boguszów) oraz szereg wiosek, wśród których prawdopodobnie najstarszą była Salzbrunn (Szczawno). Dochody możnych pochodziły w największej mierze z podatków pieniężnych oraz płaconych w naturze, które odprowadzane były przez miasta (w szczególności przez chłopów). Konrad von Hoberg był człowiekiem bardzo pobożnym, o czym najlepiej świadczy fakt, że składał on obfite ofiary na rzecz klasztorów w Liebenthal (Lubomierz) i Striegau (Strzegom), a w roku 1504 odbył dwuletnią pielgrzymkę do Palestyny. W chwili przejęcia dóbr Fürstenstein Konrad (Kunz) von Hoberg był mężczyzną jak na owe czasy sędziwym – miał prawie 60 lat.

Konrad zmarł 30 czerwca 1520 na zamku Fürstenstein. Po jego śmierci dobrami Fürstenstein wspólnie zarządzali jego trzej synowie: Georg, Christoph i Hans. Warto wspomnieć, że z pierwszą żoną Konrad doczekał się aż 11 dzieci. Po pewnym czasie nastąpił podział majątku: Hans von Hoberg odziedziczył Fürstenstein wraz z posiadłościami Freiburg (Świebodzice), Friedland i Hornsberg. Georg przejął we władanie dobra Rohnstock (Roztoka), a Christoph położone w pobliżu Fürstenstein posiadłości Liebhau, Arnsdorf (Miłków), Olse, Halbendorf i Rauder.

Konrad II von Hoberg był właścicielem zamku do roku 1565. Ten młody rycerz najpierw zajął się rozwojem działalności górniczej, zapoczątkowanej przez swego ojca. W roku 1550 w wyniku tych działań wypracował nowy porządek górniczy. Nie zapomniał przy tym o opiece socjalnej dla pracowników oraz przedstawicieli niższego stanu. Jego „ojcowska” wręcz troska widoczna była w szczególności we wzroście zaludnienia prawie opustoszałych wsi w regionie Waldenburga, jak np. Donnerau, Raspenau. To dzięki niemu region zaczął tętnić życiem. Miejscowości, spustoszone przez wojny husyckie i wojny między królem Władysławem a Maciejem, zasiedlił nowymi osadnikami i na nowo powołał do życia osady Steinau (Nowy Kamień), Steingrund (dziś Kamieńsk, dzielnica Jedliny Zdrój) i Bärengrund (Niedźwiedzica).

Dzięki swym działaniom kolonizatorskim Konrad II zdobył uznanie w oczach cesarza Ferdynanda, który w 1560 roku mianował go na Radcę Cesarskiego, a w dwa lata później wyniósł do tej prestiżowej rangi. Przypisuje mu się zwiększenie majątku Fürstenstein o kolejne miejscowości. Powstały wtedy m. in. wsie Fellhammer (Kużnice) i Lehmwasser (Glinica) - obie po raz pierwszy wspomniane zostają w roku 1557, oraz Neu-Liebichau. Milowym krokiem w umocnieniu własności Fürstenstein była osiągnięta przez Konrada II zmiana królewskiego aktu w dniu 1 lipca 1555, na mocy którego na nowo został określony związek Zamku Fürstenstein z koroną. 4 000 szoków wliczone zostały na poczet sumy zastawnej, a Konrad otrzymał zapewnienie, że jak długo trwa jego życie, jego synów oraz ich spadkobierców, tak długo Fürstenstein pozostanie w ich posiadaniu. To pozytywne nastawienie króla spowodowane było wpłatą 5 000 guldenów reńskich dokonaną na rzecz korony przez Konrada oraz zapewnieniem, że prawa do kopalni, będących w posiadaniu Hobergów, zastrzeżone zostaną także dla korony. Jak długo zatem pieczęć i list były gwarancją królewską, tak długo Fürstenstein zdawał się być zabezpieczony dla Konrada i jego męskich potomków.

Jan Henryk II był człowiekiem niezwykle odważnym, a szczególną odwagą wsławił się w czasie wojen szwedzkich. Należał również do przedstawicieli tzw. mistycyzmu śląskiego, który w owym czasie miał wielu zwolenników. Ta skłonność wyrażała się nie tylko w poszczególnych, wydawanych przez niego pismach, ale także w zakładaniu przez hrabiego stowarzyszeń o osobliwych nazwach i tendencjach. Niewykluczone, że stowarzyszenia te realizowały też cele polityczne. Co ciekawe, mistycyzm ten opierał się na przeświadczeniu o dobru panującym w świecie, przejawiającym się zarówno w postaci Boga, jak i człowieka.

Prace rozpoczęły się od zbudowania reprezentacyjnego wejścia na teren zamku: dwuwieżowego budynku bramnego, w którym jedna z wież jest pozostałością dawnego systemu umocnień. W rezultacie pierwszej przebudowy zamek uzyskał charakter pałacowy. Dobudowane zostało wówczas wschodnie skrzydło, w którym powstała grupa reprezentacyjnych salonów barokowych: Salon Portretowy (dziś: Zielony), Salon Czerwony (dziś: Biały), dzisiejsze Salony Chiński (który kiedyś stanowił poczekalnię dla niższych rangą gości hochbergów), Gier (dawniej był to pokój muzyczny) i Barokowy (zwany też Włoskim), a przede wszystkim reprezentacyjna Sala Maksymiliana, zwana wówczas Marmurową. Także w trakcie tej przebudowy splantowano teren dawnego przedzamcza, który stał się głównym dziedzińcem paradnym.

Przebudowa ta miała miejsce za panowania Hrabiego Konrad Ernsta Maximiliana, który ponadto wzbogacił zamkową bibliotekę drogimi dziełami. Tym samym dał podstawy dużemu archiwum i założył gabinet sztuki, w którym znajdowały się zbiory przyrodniczo- naukowe, instrumenty fizyczne i optyczne, posiadające ogromną wartość historyczną, co stanowiło istny gabinet osobliwości tzw. Kunstkamerę. Ze spisów zbiorów książęcych z grudnia 1924 i czerwca 1925 wynika, jak różnorodne były to zbiory, zawierały one pamiątki rodzinne Hochbergów: portrety członków rodziny, ordery (jak np. ordery Jana Henryka XI, księcia von Pless, wśród nich Order Hohenzollernów, Order Czarnego Orła, Wielki Krzyż Zakonu Joannitów, Gwiazda Czerwonego Krzyża), zbiory numizmatyczne, m. in. pięć tynfów Fryderyka Wielkiego z roku 1753, grosz z Breslau (Wrocław) z roku 1668, dwie polskie monety srebrne króla Zygmunta III z lat 1622- 23, przedmioty użytkowe (miska do płukania, składająca się z dwóch części, własność Napoleona II, naczynia z serpentyny czy kubek wysadzany złotem i masą perłową), broń i jej części: szpada w skórzanej pochwie z pozłacaną rękojeścią, znalezisko z Wielkiej Soway: kula armatnia i inne, oraz instrumenty muzyczne, jak np. bambusowy flet czy flet pięcioczęściowy.

Konrad Ernst Maximilian von Hochberg był także niestrudzonym badaczem dziejów własnej rodziny. To właśnie dzięki zebranym przez niego materiałom we Wrocławskim Archiwum Królewskim mamy tak wielką wiedzę o rodzie. Poza tym spotykał się on z najbardziej znanymi genealogami i urzędnikami swych czasów w celu ustalenia najdrobniejszych faktów dotyczących jego rodziny. Obróbkę całego zebranego materiału, hrabia Konrad Ernst Maximilian zlecił Johannowi Gottliebowi Milch, a następnie po jego śmierci Johannowi Gottliebowi Klose. Wyniki tejże pracy zostały zebrane w manuskrypcie pt. „Fürstensteinische Denkwürdigkeit” (Książańska pamiątka). Na podstawie właśnie tych prac na zlecenie hrabiego pszczyńskiego, bibliotekarz zamkowy Paul Kerber zebrał historię i dzieje rodu w dwóch obszernych tomach.

Do roku 1883 pawilon pełnił rolę belwederu – miejsca widokowego, służącemu także rozrywce i miłemu spędzaniu czasu w otoczeniu natury. W Mauzoleum podziwiać można freski prezentujące Zamek Książ z czterech stron świata wykonane przez znanego artystę Feliksa Schefflera. Na szczególną uwagę zasługuje ujęcie zamku ze strony północnej, które bardzo rzadko pojawiało się w tamtym okresie.

Do końca II wojny światowej na terenie Starego Zamku działała restauracja, do dyspozycji gości były również cztery pokoje, a we wnętrzu obiektu eksponowano zbiory z muzeum Hochbergów. Tego typu aranżacja do dziś wywołuje niezwykłe wrażenie, gdy ogląda się ryciny prezentujące dawny wygląd Starego Książa. Nie dziwi więc, że zamek zwiedzał m.in. Karl May (autor licznych utworów np. Winnetou).

Podczas turnieju przedstawiciele najważniejszych śląskich rodów wystąpili w strojach rycerskich z XIV wieku. Każdy szlachcic prezentował się wraz z giermkiem i koniem, a królowa Luiza dekorowała zwycięzców orderami na błękitnej szarfie.

Dzięki zaufaniu, jakim był obdarzany przez innych został wybrany pierwszym prezydentem pierwszej pruskiej Izby Panów. Po śmierci Jana Henryka X w 1955 roku sam król Fryderyk Wilhelm IV w piśmie kondolencyjnym napisał: „ Bóg wie, że serdecznie go opłakuję, jak mego zaufanego przyjaciela, jak najwyższy wzór jego stanu, jak człowieka, który wszędzie siał miłość i zbierał miłość, uwagę, poważanie i wdzięczność…” (Zivier, E.: Fürstenstein 1509- 1909, s. 24).

Tytuł arcyksięcia był najwyższym tytułem książęcym, jaki mogła otrzymać osoba spoza rodziny panującej. Niestety w przypadku tego możnowładcy nie był to przywilej dziedziczny, ale udzielony jedynie na czas jego życia. 20 grudnia 1905 roku dokument z nadaniem tytułu został przywieziony do Pszczyny specjalnym pociągiem przez cesarskiego adiutanta. Kilka godzin później nadszedł telegram z życzeniami od samego cesarza. Wieczorem w pałacu w Pszczynie wydano wystawne przyjęcie, a następnego dnia mieszkańcy miasta wyrażali swoją radość uroczystym pochodem z powodu nadania księciu tytułu. Dlaczego?

Otóż Jan Henryk XI to postać znacznie wyprzedzająca swoją epokę. Doprowadził on do znacznego rozkwitu przemysłowego regionu, a w czasie dłuższym niż pół wieku pod jego wyrozumiałym, pełnym łagodności okiem spadek po ojcu rozrósł się nie tylko przestrzennie, wzrosła również „wewnętrzna wartość” tego dobytku. Przede wszystkim przez liczne przemiany i ulepszenia, np. dzięki zakładaniu dróg, parku i lasów, które zwiększały naturalny czar, jakim natura obdarzyła jego rodzinną posiadłość.

Hochberg w swoich dobrach wspierał organizacje socjalne, parafie (co naprawdę niezwykłe - niezależnie od wyznania) i szkoły. 1 lipca 1892 z inicjatywy Jana Henryka XI stworzono na terenie dzisiejszego Podgórza szkołę kucharską dla córek pracowników, zatrudnionych w wałbrzyskich kopalniach. W czasie 8 lat, do końca roku 1900, uczęszczało tam 347 dziewcząt, z tego 129 pobierało naukę bezpłatnie. Dziewczęta te nie uczyły się tam tylko gotowania, ale i tego, jak prowadzić gospodarstwo domowe i w związku z tym znajdowały zatrudnienie w pobliskich, bogatych domach. Dla młodych robotników organizowano kształcenie wieczorowe, w trakcie którego trzy razy w tygodniu udzielano po półtora godziny lekcji niemieckiego, rachunków, geografii, historii jak i przepisów dot. bezpieczeństwa w górnictwie. Dla młodzieży poniżej 16 roku życia były to zajęcia obowiązkowe.

Jan Henryk wspierał także kasy pogrzebowe, szpitalne, wdowie, rentowe i emerytalne. Kobiety w okresie połogu przez trzy tygodnie otrzymywały bezpłatnie pożywne zupy, troszczono się także o starsze i kalekie osoby. Działalność Jana Henryka XI na tym polu stała się później podstawą socjalnych reform Bismarcka. Z jego środków finansowych budowano bloki mieszkalne dla górników i zakładano przedszkola i biblioteki zakładowe. W roku 1891 w dobrach książęcych działały tanie przedszkola, w których dzienny pobyt z dwoma posiłkami kosztował tylko 5 fenigów ( w tym czasie funt margaryny kosztował 75 fenigów a osiem średnich śledzi- 20 fenigów).

W ramach istniejącej od połowy XIX wieku Fundacji Idy (Fundacja Hrabiego von Hochberg), która założona została jeszcze przez Jana Henryka X ( na cześć jego zmarłej w roku 1843 pierwszej żony Idy de domo Stechow) wspierano biedne dzieci szkolne z książęcych dóbr. W końcu XIX wieku Hochbergowie wydawali na cele socjalne rocznie 60 000 marek.

W znacznym stopniu przyczynił się on do budowy katolickiego Kościoła Aniołów Stróżów w Wałbrzychu, który został zbudowany wg projektu Alexisa Lange i 14 maja 1904 poświecony przez kardynała Georga Koppa.

Jan Henryk XI von Hochberg finansował poprawę warunków zdrowotnych mieszkańców Wałbrzycha. W początkach XX wieku Jan Henryk XI przeznaczył 300 000 marek (całkowite koszty miały wynosić 1 250 000 marek) na skanalizowanie i częściową przebudowę Pełcznicy i Szczawnika.

W czasie jego panowania w Książu powiększono bibliotekę w zamku, uchodziła ona po bibliotece Schaffgotschów w Cieplicach za drugą co do wielkości prywatną bibliotekę na Śląsku. W roku 1897 biblioteka została przeniesiona do budynku bramnego, którego pomieszczenia zostały przebudowane i przystosowane do wymagań księgozbioru.

W połowie roku 1900 Jan Henryk XI zarządził, że wszyscy pracownicy, którzy pozostają w służbie książęcej 25 lat, powinni dostawać jako wyróżnienie srebrny zegarek z dedykacją „Za 25 lat wiernej służby, książę pszczyński”. Odznaczonym pozostawiono jednak wybór. Kto nie chciał zegarka, mógł otrzymać w gotówce jego równowartość. Uroczystość wręczania nagród odbywała się w siedzibie zarządu księcia pszczyńskiego w Wałbrzychu. Większość osób odznaczana była w styczniu, podczas uroczystego spotkania noworocznego.

Warto wspomnieć, że synem Jana Henryka XI był Jan Henryk XV, za którego wyszła znana zamkowa Księżna, Daisy. Choć samo małżeństwo brytyjskiej piękności ocenia się jako nieszczęśliwe, zawsze łączyła ją wielka przyjaźń z teściem, którego, nie bez powodu zresztą, uważała za wspaniałego człowieka.

Jan Henryk XI zmarł 14 sierpnia 1907 r. po długotrwałej chorobie w zamku Albrechtsberg- w jednym z położnych nad Łabą drezdeńskich zameczków. Jednak to, co zrobił i po sobie pozostawił było przepięknym śladem jego obecności w świecie.

W skale, na której stoi Mauzoleum, wykuto obszerną kryptę, w której dokonywano pochówków. Jako pierwsza w Mauzoleum spoczęła bezimienna córeczka ostatnich właścicieli zamku – Księżnej Daisy oraz Jana Henryka XV. Dalej miejsce wiecznego spoczynku znaleźli tu Jan Henryk XI Hochberg von Pless, jego dwie żony: Maria von Kleist oraz Matylda i w końcu ostatnia pani na Książu – Daisy von Pless. Gdy na te ziemie w 1945 roku wkroczyła Armia Czerwona służący Hochbergów wynieśli z Mauzoleum Księżną oraz pozostałych członków rodu. Gdzie ich pochowano? Nie wiadomo.

Istnieje legenda, że Księżna Daisy została pochowana w swym ponad 6 metrowym naszyjniku z pereł, dlatego wielu poszukiwaczy próbuje odnaleźć miejsce, w którym złożono jej ciało.

Prawdopodobnie przy Mauzoleum w 1934 pochowany został również Konrad, 4 letni synek Jana Henryka XV i jego drugiej żony, Klotyldy, który zmarł na zapalenie opon mózgowych. Dlaczego nie pochowano młodego panicza w samej krypcie? Przypuszcza się, że powodem był status Klotyldy, która nie miała tytułu księżnej pszczyńskiej. Również ciała Konrada nigdy nie odnaleziono.

Obecnie w Mauzoleum znajdują się 4 puste sarkofagi – 3 duże, połączone ze sobą (w których leżał Jan Henryk XV, a po dwóch stronach jego żony) oraz jeden malutki, należący do córeczki Daisy.

Świadkami przysięgi małżeńskiej byli Edward, książę Wallii (późniejszy król Anglii) i jego żona, księżna Aleksandra, a błogosławieństwa młodej parze osobiście udzieliła sama Królowa Wiktoria.

Po ślubie, który znajdował się na językach możnych całej Europy, młoda para wyruszyła w miesiąc miodowy trwający aż… 7 miesięcy. Nie dziwi więc, że pierwszym miastem, do którego pojechali, był romantyczny Paryż. To właśnie tam Jan Henryk XV zakupił dla swej pięknej małżonki słynny naszyjnik z pereł, który kosztował go 3 500 000 ówczesnych marek niemieckich w złocie. W następnej kolejności pojechali również zwiedzać niezwykłe ziemie Afryki Północnej. Do zamku Książ małżonkowie przyjechali w lipcu 1892 roku – był to też pierwszy raz, gdy młodziutka Daisy zobaczyła Książ.

15 października 1902 roku możemy przeczytać: „ Hans [Jan Henryk XV – przyp. ZK] pragnąłby dostać stanowisko w Ambasadzie w Wiedniu, co zresztą dobrze byłoby tam przyjęte, ale wydaje mi się, że w Berlinie uważają go za zbyt młodego. Hans (…) powiedział mi dzisiaj wieczorem: ‘Najlepszym sposobem, żebyśmy otrzymali , co chcemy i zostali usunięci z tego kraju, byłaby albo burda zrobiona przeze mnie w Izbie Panów, albo rozkochanie w tobie Cesarzewicza Wilhelma!’ Nie wydaje mi się, żeby który z tych planów wypalił. Cesarzewicz ma bardzo zazdrośnie pilnującą go mamę, a Hans obawiam się, nie byłby w stanie zrobić burdy w obronie własnego życia” („Lepiej przemilczeć”, Daisy von Pless, Zamek Książ w Wałbrzychu, 2013, str. 96).

Pamiętnik niepokornej i niezwykłej księżnej nosi tytuł „Lepiej przemilczeć” i jest dostępny w sklepie internetowym Zamku Książ.

W budynku bramnym liczący ponad 60 000 woluminów zbiór pozostaje do zakończenia II wojny światowej. Po wojnie część książek zostaje zniszczona lub ukradziona. Niektóre egzemplarze znaleźć można w różnych częściach Polski np. we Wrocławskim Ossolineum, w Bibliotece Narodowej w Warszawie, jedno dzieło znajduje się nawet w Muzeum w Wałbrzychu. Losy większości zbiorów biblioteki Hochbergów po dziś dzień pozostają nieznane.

Jego wychowanie zostało starannie zaplanowane przez ojca, do ojca też był zresztą najbardziej podobny z pośród dwójki rodzeństwa. Z matką, księżną Daisy, Hansel komunikował się w języku angielskim, z ojcem rozmawiał po niemiecku i po polsku, a ze swoim nauczycielem porozumiewał się po niemiecku i francusku. Do jego edukacji należało także przygotowywanie się do późniejszego przejęcia obowiązków głowy rodu von Hochberg. W wieku 16 lat Jan Henryk XVII wstąpił jako ochotnik do regimentu swojego ojca i został potem odznaczony za odwagę na froncie wschodnim Krzyżem Żelaznym I klasy. Po zakończeniu I wojny światowej ukończył studia na uniwersytecie w Berlinie i przejął zarząd nad dobrami ojca na Górnym Śląsku. W roku 1924 ożenił się z Marią Katarzyną hrabianką von Schönborn- Wiesentheid. Małżeństwo to zostało rozwiązane za obopólną zgodą po II wojnie światowej.

W roku 1922 Jan Henryk XVII przyjął polskie obywatelstwo. Po wybuchu II wojny światowej Jan Henryk XVII zgłosił się jako ochotnik do Scots Guards. Zamiast zostać przyjętym do wojska Hochberg został internowany na okres 3 lat. Zwolniono go dopiero dzięki interwencji jego wuja, księcia Westminsteru, i premiera Winstona Churchilla. Internowanie zostało uznane za pomyłkę. Jan Henryk XVII po uwolnieniu oddał się jako ochotnik do dyspozycji Armii Brytyjskiej. Podczas bombardowania Londynu książę von Pless stracił cały swój majątek. Potem żył w skromnych warunkach jako Mr. Henry Pless. W roku 1958 poślubił Mary Elisabeth Minchin, formalnie małżeństwo to przestaje istnieć w roku 1971.

Swoje dzieciństwo spędził w Książu. Przez rodzinę i przyjaciół zwany był Lexelem, uznaje się go za najpodobniejszego do matki spośród jej trójki dzieci. Czas I wojny światowej Lexel spędził bezpiecznie w Partenkirchen. Postać tego przystojnego młodzieńca budziła jednak liczne kontrowersje. W latach 30- tych dochodziło do szeregu skandali dotyczących jego orientacji homoseksualnej. Kochająca matka starała się wspierać syna na tyle, na ile pozwalała jej etykieta.

Najgłośniejszą aferą, która wstrząsnęła elitą europejską, były zaręczyny Lexela z rumuńską pięknością, księżniczką Ileaną. Królowa Rumunii, Maria przyjaźniła się mocno z Księżną Daisy (obie pochodziły z Anglii), co umożliwiło zaaranżowanie spotkania ich pociech. Młodziutka Ileana od razu zakochała się w przystojnym, wysokim niebieskookim blondynie, jakim był Aleksander, on również zachwycił się jej urodą i doszło do potajemnych zaręczyn. Gdy w przypływie głębszych emocji księżniczka wyjawiła ten sekret w trakcie spotkania ze studentami bukaresztańskiego uniwersytetu, rząd rumuński został postawiony przed faktem dokonanym. Ten niemiecko – rumuński mariaż nie był zresztą postrzegany negatywnie, gdyż Lexel miał stosowne tytuły, a Ileana była daleką w kolejce kandydatką do tronu.

Oczywiście do ślubu nie mogłoby dojść bez sprawdzenia przyszłego męża królewny. Rumuńskie służby specjalne „prześwietliły” przeszłość młodego arystokraty, w wyniku czego natknęły się na szereg skandali związanych z kochankami Lexela. Ponieważ homoseksualizm był wtedy w Niemczech zakazany, Hochbergowi, nim jeszcze zaręczył się z Ileaną, wytoczono proces. Po apelacji do wyroku dwumiesięcznego więzienia sprawę umorzono. Rumuński rząd jednak i królowa wycofali swoje poparcie dla planowanego małżeństwa.

Sam Lexel twierdził, że to berlińska prasa oraz jego wrogowie rozsiewają te krzywdzące plotki. Podejrzewał nawet starszego brata Jana Henryka XVII o wywołanie skandalu. Ostatnie pożegnanie niedoszłych małżonków, Ileany i Alexandra, odbyło się na stacji kolejowej w Bukareszcie, gdzie niepokorny arystokrata wsiadał do Orient Expressu zmierzającego z Istambułu do Wiednia.

W roku 1939 Aleksander opuścił Polskę, przedostał się do Wielkiej Brytanii i służył tam w Armii Brytyjskiej. Po zakończeniu II wojny światowej kupił ziemię na Majorce, gdzie stworzył posiadłość ziemską, która z domem, tarasami i ogrodami stała się miniaturą Książa. Lexel nigdy się nie ożenił, a Ileana po dwóch nieszczęśliwych małżeństwach wstąpiła do prawosławnego zakonu.

Postać tego ambitnego arystokraty jest trudna do ocenienia. Z pewnością Jan Henryk XV miał silny kompleks niezwykłego ojca, w którego cieniu się znajdował. Świadczą o tym chociażby kosztowne przebudowy Zamku Książ, z którego chciał stworzyć obiekt o randze i standardzie wręcz królewskim. Doprowadziło to jednak wraz z kryzysem lat 20-tych oraz nastaniem I wojny światowej do stopniowego bankructwa rodziny Hochbergów.

Także nieszczęśliwe małżeństwo z Księżną Daisy wywołuje liczne spekulacje. Przypuszcza się, że przy zawieraniu tego związku Jan Henryk XV kierował się raczej potrzebą koneksji aniżeli pragnieniem serca. Prawdopodobnie tuszowano również liczne romanse Hochberga, który pomimo braku namiętnego usposobienia nie pozostawał obojętny na wdzięki kobiece.

Z pewnością Jan Henryk XV był dobrym ojcem i w początkowym okresie swojego pierwszego małżeństwa troskliwym partnerem. Warto pamiętać, że to on podarował Księżnej naszyjnik z pereł i wybudował dla niej prawdziwy ogród zimowy – wałbrzyską Palmiarnię.

Na powierzchni 1900 m² wzniesiono cieplarnie, ogrody utrzymane w stylu japońskim, rosarium, ogród owocowo - warzywny. Centralną częścią obiektu był 15-metrowy budynek, którego wnętrze wyłożone zostało tufem z wulkanu Etna. Niewiele się o tym mówi obecnie, ale przed wejściem głównym do obiektu znajdowało się oczko wodne z miniaturą Zamku Książ na podwyższeniu. Sam przedsionek natomiast podobno zdobiły popiersia Daisy, Jana Henryka XV oraz ich trzech synów.

Wraz z nadejściem II wojny palmiarnia został przejęta przez państwo niemieckie i oddzielona od Zamku Książ. Obiekty miały się połączyć dopiero po 70 latach.

Wówczas powstały dwa monumentalne, eklektyczne, neorenesansowe skrzydła zamku: zachodnie i północne. Część wnętrz wzbogacono o stylowe kominki, które do dzisiaj zachwycają przybyłych gości. Obecną wysokość (48 m.) i kształt otrzymała także zamkowa wieża, która zwieńczona została neorenesansowym hełmem. To również w tym okresie stworzona została największa zamkowa sala – Sala Balowa. Zaprojektowana na planie ośmiokąta zwieńczona została modrzewiowym stropem. Niestety wraz z wkroczeniem nazistów na zamek i z II wojną światową, rozpoczęły się również toporne przebudowy. Choć Sala Balowa straciła unikalny kształt i sklepienie, do dziś budzi zachwyt turystów oraz osób organizujących w niej swoje wydarzenia w ramach Centrum Konferencyjnego zamku.

Koszty poniesione w związku z drugą przebudową, widmo I wojny światowej oraz kryzys lat 20-tych doprowadziły do krachu finansowego Hochbergów.

Nie należy tego jednak wiązać z brakiem matczynej czułości, a trudną sytuacją, w której znalazła się księżna. I wojna zastała Daisy w Anglii, do której pojechała w 1914 roku. Powrót do domu kogoś o tak silnym w związku z siłami alianckimi budził zastrzeżenia władz niemieckich, które podejrzewały księżną nawet o szpiegostwo. Z tej przyczyny Daisy zdecydowała się na wyjazd do Berlina, gdzie w tym czasie znajdowali się jej maż, Jan Henryk XV, oraz najstarszy syn, Jan Henryk XVII. W związku ze spekulacjami, które coraz mocniej zaczęły narastać wokół jej postaci, Daisy zaangażowała się w pracę na rzecz Czerwonego Krzyża. Tym samym chciała ona odżegnać się od ideologii politycznych i pomóc tym, którzy w trakcie wojny ucierpieli najbardziej.

Jak się miało okazać w latach późniejszych, brak matki w tym okresie nie pozostał bez wpływu na psychikę młodego Bolka Konrada.

I wojna światowa sprawiła, że księżna została sama. Niepokorna Pani na Książu z jednej strony miała brytyjskie korzenie, z drugiej była małżonką niemieckiego arystokraty. W efekcie w trakcie wojny, w okresie pełnym podejrzeń i oskarżeń została odrzucona przez obydwie strony. Gdy w roku 1919 udało jej się powrócić do kraju, nie witał jej już żaden z angielskich przyjaciół, a rok później zmarła również jej matka, zwana Patsy.

W 1920 roku Daisy przyjechała do Książa. Huczne powitanie przez męża odebrała raczej jako ogłoszenie, że nie stanowi żadnego zagrożenia dla Rzeszy, aniżeli wyraz miłości. Po 6 latach rozłąki oboje zresztą stali się dla siebie obcymi ludźmi. W atmosferze wzajemnego żalu i licznych pretensji zdecydowali się na rozwód.

Ostatni Pan na Książu zakochał się w tej piękności podczas jednego z balów w Wiedniu. Opisywana jako troskliwa partnerka dbająca o potrzeby 64 letniego męża, była również rozrzutna i jak się później okazało… niewierna.

Okazuje się, że pomiędzy namiętną Hiszpanką a najmłodszym synem Hochberga, Bolkiem, nawiązał się romans, którego nie udało się ukryć przed arystokratycznymi salonami. Być może z tego związku pochodzi dwójka dzieci. Na początku Jan Henryk XV znosił całą sytuację z pozorną obojętnością, kiedy jednak sytuacja przemieniła się w jawny skandal w 1934, Hochberg zdecydował się na rozwód z Klotyldą.

Jan Henryk XV postanowił uporządkować rodzinne sprawy Hochbergów i zażądał, pod groźbą wydziedziczenia, by jego lekkomyślny syn ( w tym czasie Bolko uwikłał się jeszcze w inny romans) poślubił swoją eks-macochę. Nowożeńcy wraz z dziećmi (które Bolko uznaje za swoje) przenoszą się do rodowej rezydencji von Plessów w Monachium.

Tam rodzi im się jeszcze dwójka dzieci: w październiku 1934 - Jadwiga ( w rodzinie zwanej Giogią), a w 1936 obecny dziedzic tytułu, szósty książę pszczyński Bolko Konstantyn von Pless.

W 1936 roku Bolko został aresztowany w tajemniczych okolicznościach w hotelu w Gliwicach przez gestapo. Daisy chciała ratować syna za wszelką cenę, błagała byłego męża o wstawiennictwo u polskiego ambasadora w Berlinie, Lipskiego. Uruchomiła także własne kontakty, wszak była spokrewniona z samym Winstonem Churchillem. Mówi się o tym, że w tym czasie, borykająca się od dłuższego czasu z problemami finansowymi Daisy zapłaciła gestapo większą kwotę pieniędzy. W związku z tym podejrzewa się, że kochająca matka właśnie wtedy sprzedała swój słynny naszyjnik z pereł.

Wiosną 1936 roku udało się sprowadzić Bolka do Pszczyny. Wymęczony i schorowany (podejrzewa się nawet, że był torturowany) przeżył zaledwie dwa miesiące od opuszczenia aresztu. Zmarł niespodziewanie i w niewyjaśnionych okolicznościach 22 czerwca 1936 r.

Ostatni Pan na zamku, Jan Henryk XV, umiera 31 stycznia 1938 roku. Ze względu na zbyt wysokie koszty utrzymania księżnej Daisy w Monachium, sprowadza ją do zamku 3 lata przed śmiercią. Pozostali Hochbergowie rozpierzchli się po świecie: najstarszy syn, Jan Henryk XVII był internowany, a następnie walczył w brytyjskim lotnictwie, Aleksander został strzelcem i tłumaczem w Armii Polskiej gen. Andersa (walczył m.in. pod Monte Cassino), a Bolko zmarł po aresztowaniu przez gestapo.

Rozpoczęła się wówczas powolna konfiskata dóbr Hochbergów.

Ostatnie lata Daisy życia spędziła na wózku inwalidzkim, prawdopodobnie powodem jej stanu było stwardnienie rozsiane. Przez cały czas trwała przy niej wierna służąca Dolly. Księżna zmarła 29 czerwca 1943 roku o godz. 19:30 w miejscu zamieszkania.

Tymczasem władze niemieckie całkowicie zajęły Zamek Książ. Ponieważ obiekt był drogi w utrzymaniu pojawia się propozycja wykorzystania zamku jako szkoły dla podoficerów Luftwaffe. Projekt ten został zawetowany przez Naczelnego Konserwatora Zabytków Prowincji Dolnośląskiej, prof. Günthera Grundmanna. Domniema się, że już wtedy wiedział on o zamiarach utworzenia z Książa głównej kwatery Hitlera.

Niezwykłe dzieła sztuki, zastawy porcelany, rzeźby, eksponaty broni białej znikają z zamku, a sam Książ zaczyna pustoszeć. Nikt wtedy nie przypuszczał, że zamkowe sale zapełnią się eksponatami dopiero po ponad 70 latach.

Wg hipotez miały się tu także mieścić siedziba Ministerstwa Spraw Zagranicznych III Rzeszy i apartamenty przeznaczone dla przywódców nazistowskiego państwa. Dlaczego Książ miał spełniać aż tak ważną funkcję? Otóż ówcześnie Śląsk był wyłączony spoza działań wojennych, za Strzegomiem kończył się bowiem front wschodni. Poza tym zamek znajdował się z dala od miast i głównych dróg, ukryty na zalesionym wzgórzu stanowił bezpieczne miejsce dla samego Führera.

W tym okresie pod zamkiem i dziedzińcem rękami więźniów obozów koncentracyjnych zostaje wykuta sieć tuneli. Na pewno stanowiły one substytut bunkrów mających zapewnić bezpieczeństwo władzom niemieckim w trakcie nalotów bombowych.W związku z brakiem dokumentacji wokół tematu tuneli narastały różne przypuszczenia:

- istnieje założenie, że wszystkie kompleksy projektu Riese („Olbrzym”) miały stworzyć podziemne miasta połączone podziemną autostradą;

- według niektórych hipotez miały znajdować się tam wyrzutnie V1 i V2;

- w związku z licznymi eksperymentami nazistów, zwłaszcza na ludziach, powstało wiele podań odwołujących się modyfikacji genetycznych. Według niektórych testowano tam broń biologiczną, skrajniejsze wersje przybierają bardzo ekstremalne formy – mówi się m.in. o Übermenschach (nadludziach) czy nawet wilkołakach. Istnieją też tezy, że „Wehrwolf” to nie tyle ludzie- wilki, co świetnie wyspecjalizowane niemieckie służby, które zresztą strzegą podziemi do dzisiaj.

- pojawiły się również teorie, że to właśnie tam ukryta została słynna bursztynowa komnata. Nie jest ona jedynym skarbem, który został rzekomo umieszczony przez nazistów w podziemiach. Znane są również podania o pociągu niemieckim wypełnionym złotem i drogocenną biżuterią ludności Wrocławia, który zaginął w trakcie wojny (ponoć na 67 kilometrze, co zgadzałoby się w związku z odległością od Wrocławia do Książa).

Do dziś prawdziwy cel powstania podziemi pozostaje dla nas tajemnicą.

Zamek Książ w tym okresie już znacznie wyniszczał. W latach 1950 -1967 obiekt był niestrzeżony, rabowany i dewastowany przez miejscową ludność, która go rozkradła. W trakcie wojny i w latach bezpośrednio po niej, zamek został przebudowany i zniszczony prawie w 90% (nietknięte pozostały jedynie salony barokowe oraz stropy na I i II piętrze).

Dawna świetność za czasów Hochbergów stała się wspomnieniem, o którym w tym czasie już niewiele osób pamiętało.

Palmiarnia była bowiem prezentem Jana Henryka XV Hochberga (ostatniego Pana na Książu) dla jego ukochanej małżonki znanej jako Księżna Daisy. Ten wspaniały ogród zimowy miał być wyrazem miłości do pięknej arystokratki. W późniejszym czasie Palmiarnia stała się nie tylko miejscem odpoczynku wśród egzotyki i kwiatów, ale również źródłem składników do hochbergowskiej kuchni.

W kontekście turystycznym i kulturalnym połączenie obiektów tworzy wspaniały przykład odbudowywania dziedzictwa rodu von Hochberg w Wałbrzychu.

Dzięki dofinansowaniu przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w trakcie uroczystego otwarcia goście mogli zobaczyć niezwykłe pomieszczenia wystawiennicze i konferencyjne. Obecnie znajduje się tu bowiem nowoczesne Centrum Kongresowo – Kulturalne o całkowitej powierzchni ok. 2 000 m2. W 11 salach konferencyjnych na III piętrze można pomieścić nawet do 350 uczestników, a w unikalnych rotundach z okrągłymi stołami można zorganizować wyjątkowe spotkania z partnerami biznesowymi nawet do 20 osób.

Dzięki otwarciu Centrum Kongresowo – Kulturalnego oferta spółki powiększyła się o dodatkowe przestrzenie i przeniosła na europejski poziom. Dzisiaj w książańskiej ofercie organizacji wydarzeń znajduje się 18 sal mieszczących w sumie do 1000 osób.

Wraz z modernizacją III piętra dawna rezydencja Hochbergów staje się idealnym miejscem na stworzenie unikalnych eventów z zastosowaniem najnowocześniejszych rozwiązań technologicznych w scenerii nasyconej historycznymi dziejami.

Koszt inwestycji ocenia się na około 5 mln zł. Pieniądze pochodziły z budżetu miasta Wałbrzych, które od dwóch lat jest właścicielem palmiarni, jedynego tego typu obiektu w Polsce zachowanego w swojej historycznej konstrukcji.

Wraz z początkiem 2015 roku Zamek Książ otrzymał nową oprawę nocną, której barwa jest zbliżona do wschodzącego lub zachodzącego słońca (współczynnik CRI wynosi przynajmniej 80). Projekt objął wschodnią i południową elewację obiektu, które należą do najbardziej reprezentatywnych, Dziedziniec Honorowy oraz wewnętrzne tarasy zamkowe. Wprowadzenie ładu świetlnego poprzez prezentowanie proporcji bryły, równomierność oświetlenia oraz akcentowanie wybranych detali architektonicznych uzyskano dzięki zamieszczeniu prawie 100 lamp. W iluminacji zastosowano unikalny system oświetleniowy firmy Philips, oparty na jedynej w swoim rodzaju optyce z wykorzystaniem źródeł światła LED oraz sprzętu światowej klasy. Dzięki temu pobór prądu całkowicie uruchomionej iluminacji od tego dnia wynosi niecałe 4 kW, czyli niewiele więcej niż piekarnik elektryczny.

Zastosowany rodzaj oświetlenia wraz z odbiciem światła od elewacji wschodniej zapewnił spektakularny odbiór przestrzeni wraz z podkreśleniem historycznych detali, a odwiedzający od tego momentu mogą w pełni zachwycać się dawną arystokratyczną rezydencją rodu von Hochberg.

Opisany system zastosowano również przy oświetleniu takich obiektów jak Zamek w Malborku, Pałac w Wilanowie czy latarni morskich m.in. w Świnoujściu czy Niechorzu.

Całkowity koszt iluminacji (wraz z oświetleniem wewnętrznych dziedzińców : czarnego i czerwonego) wyniósł ok. 455 tysięcy złotych brutto. Wyłącznym Partnerem iluminacji została Grupa Tauron, dzięki której zamek stał się „błyszczącą perłą Dolnego Śląska”, a turyści mogą od tego czasu podziwiać obiekt przeważnie od zmroku do godz. 22:00.

W związku z remontem parking pod zamkiem zostaje zamieniony na wspaniałe ogrody, a asfalt zostaje zastąpiony kostką brukową. W dokumentacji projektu można przeczytać: „Głównym elementem Tarasu Widokowego jest zbiornik wodny, pełniący ważną funkcją przyrodniczą – miejsca bytowania chronionych płazów. Zbiornik ujęto w niski, prosty, bukszpanowy żywopłot. Wokół zbiornika zaaranżowano ozdobny skwer wypoczynkowo – widokowy. Ozdobą tarasu jest symbolicznie przedstawiony, legendarny naszyjnik księżnej Daisy, w którym perły przedstawiono za pomocą bukszpanowych kul. Kule są zatopione wśród biało-zielonej płożącej trzmieliny, która miękko je otacza. Rabatę przed murami obsadzono jedną z ulubionych roślin księżnej - hortensją ogrodową. Hortensje drzewiaste z kolei otaczają taras od strony północno – wschodniej. Skarpy umocniono bluszczem i trzmieliną.”. Najwięcej nasadzeń (łącznie prawie 47 tys.) zobaczyć można w parku przy zamku: „Priorytetowym założeniem było uzupełnienie zachowanych fragmentów alei lipowej oraz odtworzenie typowych dla parku w Książu form roślinnych – grup krzewów otoczonych obwodowymi alejami spacerowymi, rozległych płatów runa parkowego”. Projekt wykonała Pracownia BD Projekt z Warszawy.

Dzięki współpracy Muzeum Narodowego we Wrocławiu i spółki Zamek Książ w Wałbrzychu do sal zamkowych powraca aż 38 dzieł sztuki, wśród których znajduje się 10 obrazów z kolekcji Hochbergów, arystokratycznej rodziny władającej zamkiem przez ok. 400 lat, oraz 4 osiemnastowieczne portrety członków tego rodu. Pozostałe obrazy zostały wytypowane do ozdobienia kolejnych przestrzeni rezydencji, w tym 20 dzieł pocho­dzi z Książa (wywiezione w 1942 roku).

Wystawa „Metamorfozy Zamku Książ” składa się z trzech części - wyjaśnia dr Beata Lejman, kustosz Muzeum Narodowego we Wrocławiu, kuratorka wystawy: „Prezentację rozpoczynamy w tzw. Sali Wystaw, gdzie pokażemy m.in. scenę z ‘Metamorfoz’ Owidiusza z wyobrażeniem Pana ścigającego nimfę Syrinks i cykl obrazów Stephana Kesslera przedstawiających biblijną historię syna marnotrawnego. Druga część wystawy eksponowana będzie w salonach reprezentacyjnych pierwszego piętra (Trakt Barokowy), które ozdobią dzieła wpisujące się w program treściowy stworzony w XVIII w. przez zespół artystów zatrudnionych przez Konrada Ernsta Maximiliana von Hochberga. Zobaczymy tam portrety, martwe natury, przedstawienia mitologiczne, animalistyczne, alegoryczne i pejzażowe. Kolejna część wystawy pokazywana będzie w Sali Konrada, gdzie stworzymy Galerię Sławnych. Tam będzie można oglądać portrety legendarnych władców z dynastii Przemyślidów oraz Piastów, którzy położyli fundamenty kultury na Śląsku. Relacje Hochbergów z Habsburgami i Hohenzollernami naświetlone zostaną na tle ważnego dla epoki feudalnej mitu cesarskiego aż po jego totalitarny kres w XX w.”

Od 11 lipca 2015 r. wystawa zostaje udostępniona turystom w ramach zwiedzania obiektu. Zamek zapełnia się niezwykłymi eksponatami i egzemplarzami sztuki malarskiej, dzięki czemu powracają lata jego świetności.

Więcej o "Metamorfozach Zamku Książ" dowiesz się w zakładce Wystawa.