Granatowiec właściwy

Nazwa polska: Granatowiec właściwy

Nazwa łacińska: Punica granatum

Rodzina: Krwawnicowate - Lythraceae

Pochodzenie: Iran

Granatowiec właściwy to krzew lub niewielkie drzewo o wysokości 3–5m. Gałęzie są obwisające, za młodu kolczaste. Ulistnienie naprzeciwległe, liście eliptycznolancetowate lub lancetowate o długości 3-8cm. Z wierzchu ciemnozielone, błyszczące, całobrzegie. Kwiaty obupłciowe, osadzone w pachwinach po 1-3 na szczytach gałązek, o barwie jaskrawoczerwonej. Kwiaty wyrastające na tegorocznych pędach są dzbankowate i większe, z normalnie wykształconą dolną zalążnią i szyjką słupka oraz pręcikami. Kwiaty rozwijające się na pędach starszych są mniejsze i niedorozwinięte (mają krótszą szyjkę słupka), opadają po przekwitnięciu. Owocami są jagody, przypominające kształtem i wielkością duże jabłka. Pokryte są twardą skórzastą łupiną barwy purpurowej, fioletowej, czasem brązowej albo białoczerwonawej, z kielichem pozostającym na wierzchołku, zawierają po 400–700 tępograniastych nasion. Nasiona otoczone są osnówkami. Osnówki mają galaretowatą konsystencję i są niezwykle soczyste, stanowią część jadalną owocu. Z nich otrzymuje się syrop zwany grenadyną.

Na Bliskim Wschodzie granatowce uprawiane były od kilku tysięcy lat. Najstarsze wzmianki o nich znajdują się zapisane pismem klinowym na glinianych tabliczkach znalezionych w Mezopotamii i datowanych na połowę trzeciego tysiąclecia p.n.e. Granatowiec znajduje zastosowanie w sztuce kulinarnej, medycynie, garbarstwie i włókiennictwie. Czerwonofioletowy sok z granatu jest słodki i cierpki zarazem, dobrze gasi pragnienie. Dodaje się go do napojów i deserów. Kwaśnym sokiem z dziko rosnących granatów można zastępować sok z cytryny (w przemyśle otrzymuje się z tego soku krystaliczny kwas cytrynowy). Z owoców odmian słodkich produkuje się wina. W kuchni perskiej sok używany jest często do przyrządzania potraw, w kuchni indyjskiej wykorzystuje się także suszone nasiona (anardhan). W medycynie śródziemnomorskiej i azjatyckiej kora granatowca wykorzystywana jest jako środek przeciw robaczy. Odwar z kory zawiera alkaloidy: peletierynę i izopeletryninę, które działają paraliżująco na tasiemce. Do tego samego celu medycyna chińska wykorzystuje korę z korzeni. W Azji odwar z kwiatów stosowany jest jako lek przeciwbiegunkowy. Owoc zapobiega przedwczesnemu starzeniu się. Polifenole, które zawiera, chronią przed chorobami układu sercowo-naczyniowego, nowotworami oraz łagodzą stany zapalne. Ponadto sok z granatów działa hipotoniczne (obniżające ciśnienie krwi), antyinfekcyjnie (wirusy, bakterie) oraz przeciwutleniająco zapobiegając np. utlenianiu cholesterolu LDL, w wyniku czego staje się czynnikiem antymiażdżycowym. Ponadto kora, liście i drewno granatowca zawierają do 32% garbników, które są wykorzystywane do garbowania cienkich, szlachetnych skór (safian) i produkcji farb. Z kwiatów granatowca otrzymuje się jaskrawoczerwony barwnik z grupy antocyjanów – punicynę, którą m.in. wykorzystuje się do barwienia jedwabiu. W krajach o ciepłym klimacie krzew ten uprawiany jest jako roślina ozdobna.

W Biblii granat wymieniony jest ponad 30 razy. Znajduje się wśród siedmiu najważniejszych gospodarczo roślin obiecanych Żydom w Ziemi Obiecanej. Owoce granatu (wśród innych) przynieśli zwiadowcy Jozuego wysłani na zbadanie terenów, które Żydzi zamierzali podbić (Pwt 8,7-8). Od nazwy granatu pochodzi wiele nazw miejscowości w Ziemi Świętej (zobacz: Ne 11,29, Sdz 20,45), a także imion postaci wymienionych w Biblii (np. Sm 4,2), lub bogów pogańskich (2 Krl 5,18). W wielu językach europejskich od nazwy owocu granatu pochodzi nazwa rodzaju broni – granatu. Kwiaty i owoce granatu w cywilizacji asyryjskiej, semickiej i egipskiej były częstym motywem dekoracyjnym. Żydzi wykorzystywali je do zdobienia strojów i rzeźb. Np. szaty kapłanów żydowskich obszyte były na przemian ornamentami owocu i kwiatu granatowca. Owoce symbolizują wierność Pięcioksięgowi. Kapitele dwóch wykonanych z brązu kolumn w Świątyni Jerozolimskiej ozdobione były krętym łańcuchem z owocami granatu. Na wzór owocu granatu Żydzi wykonali koronę królewską.

Exotische Welt
der Pflanzen

Pflanzenwelt
im Palmenhaus